قهوه یکی از پرمصرف‌ترین نوشیدنی‌های جهان است که از دانه‌های بو داده گیاه قهوه تهیه می‌شود. این دانه‌ها که به دانه‌های قهوه مشهور هستند، در واقع هسته‌هایی هستند که درون میوه (گیلاس) گیاه قهوه قرار دارند. گیاه قهوه در مناطق گرمسیری، به‌ویژه در مناطقی که به "کمربند قهوه" معروف است، رشد می‌کند.
فرآیند تولید قهوه شامل مراحل متعددی است، از جمله برداشت گیلاس‌ها، فرآوری و خشک کردن دانه‌ها، برشته کردن برای تقویت طعم، و آسیاب کردن دانه‌ها پیش از دم کردن. محبوبیت قهوه عمدتاً به دلیل محتوای کافئین آن است؛ ماده‌ای طبیعی که به افزایش تمرکز و هوشیاری کمک می‌کند. علاوه بر کافئین، قهوه سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها و ترکیبات فعال زیستی است که فواید مختلفی برای سلامتی دارند.
قهوه در سراسر جهان به شکل‌های گوناگونی سرو می‌شود، از جمله اسپرسو، قهوه فرانسه، قهوه ترک، لاته و کاپوچینو، و می‌توان آن را به صورت گرم یا سرد مصرف کرد.
قهوه‌ای که روزانه می‌نوشید، سفری طولانی را طی کرده تا به شکلی که شما می‌شناسید برسد. سفر قهوه از دانه تا فنجان، پروسه‌ای پیچیده است که توسط کشاورزان، برشته‌کاران و باریستاها شکل می‌گیرد و هر کدام در هر مرحله تأثیر خود را برای خلق یک نوشیدنی بی‌نقص اضافه می‌کنند. در این مقاله از دلکینی سعی داریم همه چیز را درباره قهوه، از تاریخچه و شرایط کشت گرفته تا برشته‌کاری و دم‌آوری و آداب نوشیدن قهوه برای شما شرح دهیم. در ادامه با ما همراه باشید تا اطلاعات بیشتری درباره نوشیدنی موردعلاقه‌تان کسب کنید و متوجه شوید چرا خرید قهوه جزو یکی از خریدهای همیشگی است و محبوب دل میلیون‌ها نفر در سراسر جهان است.
تاریخچه قهوه، داستانی شگفت‌انگیز از قرن‌ها سفر در میان فرهنگ‌ها و قاره‌ها را بازگو می‌کند و از ارتفاعات سرسبز اتیوپی آغاز می‌شود.
به نقل از aboutcoffee.org :
طبق افسانه‌ها حدود سال ۸۵۰ میلادی، چوپانی به نام کالدی برای اولین بار قهوه را کشف کرد. او متوجه شد که بزهایش پس از خوردن گیلاس‌های قرمز یک بوته وحشی، پرانرژی و پرجنب‌وجوش میشوند. کالدی، خود نیز این گیلاس‌ها را امتحان کرد و متوجه خاصیت انرژی‌بخش آنها شد.
صحت این داستان به درستی مشخص نیست، اما سر دیگر تاریخچه قهوه به یمن نیز بر می‌گردد. در واقع یمن اولین مکانی بود که از قهوه به عنوان نوشیدنی استفاده شد. گفته می‌شود صوفیان اولین کسانی بودند که قهوه را دم کردند و از اثرات انرژی‌بخش آن برای شب‌زنده‌داری و عبادت استفاده کردند.
با گسترش محبوبیت قهوه، این نوشیدنی از مرزهای اولیه خود فراتر رفت و به پدیده‌ای فرهنگی در جهان عرب تبدیل شد. تا قرن پانزدهم، قهوه‌خانه‌هایی در مناطقی مثل مکه افتتاح و به مراکز پرجنب‌وجوش اجتماعی تبدیل شدند و کم‌کم به سر تا سر جهان گسترش پیدا کردند. اگر علاقه دارید بیشتر در رابطه با نحوه پیدایش قهوه بدانید، توصیه میکنیم مقاله قهوه اتیوپی را بخوانید چرا که اتیوپی زادگاه و محل پیدایش قهوه ست.
قهوه در کمربند استوایی موسوم به «کمربند قهوه» بهترین شرایط رشد را دارد. گیاه قهوه به شدت به دما، بارندگی و کیفیت خاک حساس است و این مناطق، اقلیمی پایدار و متعادل را برای رشد قهوه فراهم می‌کنند. دمای معتدل و بدون نوسانات شدید، همراه با بارندگی سالانه حدود ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ میلی‌متر، از مهم‌ترین عوامل برای تولید بهترین دانه‌های قهوه به شمار می‌روند.
خاک غنی از مواد مغذی، به خصوص خاک‌های آتشفشانی و البته اسیدیته خاک (pH بین ۵ تا ۶) نقشی حیاتی در طعم منحصربه‌فرد قهوه ایفا می‌کنند. گیاه قهوه به طور طبیعی در سایه درختان بلندتر در باغ‌های جنگلی یا دامنه‌ها رشد می‌کند. این سایه نه‌تنها زیستگاه طبیعی گیاه را شبیه‌سازی می‌کند، بلکه از آن در برابر آفات نیز محافظت کرده و نیاز به کودها و سموم شیمیایی را کاهش می‌دهد.
دو گونه اصلی قهوه، عربیکا و روبوستا، بازار جهانی را تحت سلطه دارند. با مطالعه مقاله تفاوت قهوه عربیکا و روبوستا بهتر میتوانید تفاوت آنها را درک کنید. عربیکا نیاز به شرایط حساس‌تری برای رشد دارد و در ارتفاعات بالای ۹۰۰ متر کشت می‌شود. سرعت آهسته رشد در این ارتفاعات، به ایجاد طعم‌های پیچیده‌تر کمک می‌کند. در مقابل، روبوستا نسبت به تغییرات دمایی مقاوم‌تر است، در ارتفاعات پایین‌تر رشد می‌کند و در برابر آفات و بیماری‌ها نیز مقاومت بیشتری دارد.
بصورت کلی شرایط کشت قهوه را می توان در جدول زیر خلاصه کرد:
| عامل | شرایط مطلوب برای کشت قهوه |
| اقلیم | مناطق گرمسیری با دمای میانگین ۱۵ تا ۲۴ درجه سانتی‌گراد برای عربیکا و ۲۴ تا ۳۰ درجه سانتی‌گراد برای روبوستا مناسب است. |
| ارتفاع | عربیکا در ارتفاعات 900 تا ۲۰۰۰ متر و روبوستا در ارتفاعات پایین‌تر (تا ۸۰۰ متر) رشد بهتری دارد. |
| نور خورشید | قهوه به نور کافی نیاز دارد اما باید از تابش مستقیم و شدید جلوگیری شود؛ معمولاً در سایه درختان دیگر کشت می‌شود. |
| خاک | خاک‌های غنی از مواد آلی با pH بین ۵ تا ۶ مناسب‌ترین شرایط را فراهم می‌کنند. |
| بارندگی | میزان بارندگی ۱5۰۰ تا ۲۲۰۰ میلی‌متر در سال برای رشد بهینه ضروری است. |
| زهکشی خاک | خاک باید زهکشی خوبی داشته باشد تا از جمع شدن آب و پوسیدگی ریشه‌ها جلوگیری شود. |
| شیب زمین | کشت در زمین‌های شیب‌دار به بهبود زهکشی و جلوگیری از فرسایش خاک کمک می‌کند. |
| دوره برداشت | در مناطق مختلف بسته به شرایط آب و هوایی متفاوت است؛ معمولاً ۶ تا ۸ ماه پس از گل‌دهی. |
| آفات و بیماری‌ها | گیاه قهوه نسبت به آفات (مانند کرم قهوه) و بیماری‌ها (مانند زنگ قهوه) حساس است؛ بنابراین مراقبت‌های پیشگیرانه ضروری است. |
پس از برداشت گیلاس‌های قهوه، نوبت به مرحله فرآوری می‌رسد. معمولا برای فرآوری قهوه از سه روش متفاوت خیس، خشک یا عسلی استفاده می‌شود. این سه روش هرکدام ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارند که بر طعم نهایی قهوه تأثیر می‌گذارند و انتخاب آنها به شرایط و اهداف تولیدکننده بستگی دارد. در ادامه به طور خلاصه انواع روش‌های فرآوری قهوه را با هم مرور میکنیم:
مقاله مرتبط: منظور از فرآوری قهوه چیست و با چه روش‌هایی انجام می‌شود؟
چهار نوع اصلی دانه قهوه وجود دارد که هر کدام ویژگی‌های منحصربه‌فردی ارائه می‌دهند. گونه‌های عربیکا و ربوستا شناخته‌شده‌ترین نژادهای قهوه هستند و به تنهایی چندین زیرگونه را شامل میشوند. در ادامه شما را با چهار نژاد اصلی قهوه آشنا میکنیم:
مقالات مرتبط:
بسته‌بندی قهوه تنها به زیبایی ظاهری محدود نمی‌شود، بلکه نیازمند ترکیبی از کارایی، حفظ تازگی و رعایت استانداردهاست. هدف از بسته‌بندی، حفظ عطر و طعم قهوه و همچنین ثبت اطلاعات مهم نظیر ویژگی‌های قهوه و تاریخ برشته‌کاری است.
یکی از ویژگی‌های ضروری بسته‌بندی قهوه، داشتن سوپاپ است که اجازه می‌دهد کربن دی‌اکسید حاصل از قهوه تازه برشته‌شده خارج شود بدون اینکه اکسیژن وارد بسته شود. این ویژگی از کهنه‌شدن دانه‌ها جلوگیری کرده و تازگی آنها را حفظ می‌کند.
قابلیت باز و بسته شدن مجدد از دیگر عناصر حیاتی است. قرار گرفتن قهوه در معرض اکسیژن به مرور زمان تازگی و عطر و طعم آن را کاهش می‌دهد، بنابراین بسته‌بندی باید مکانیزم‌هایی مانند زیپ کیپ داشته باشد که مشتریان بتوانند پس از هر بار استفاده بسته را به‌راحتی ببندند. علاوه بر این، بسته‌بندی باید برچسب‌هایی با جزئیات ضروری مانند نام و نوع محصول، وزن خالص و اطلاعات شرکت داشته باشد.
قهوه چیزی فراتر از یک عادت صبحگاهی است و فواید چشمگیری برای سلامتی دارد. فراموش نکنید که اعتدال در مصرف قهوه، کلید اصلی بهره بردن از خواص قهوه است. مصرف بیش از حد ممکن است به اثرات منفی مانند اضطراب یا اختلال خواب منجر شود. بنابراین از قهوه خود لذت ببرید، اما در مصرف آن زیاده‌روی نکنید.
این نوشیدنی سرشار از آنتی‌اکسیدان‌هاست که به مقابله با رادیکال‌های آزاد مضر در بدن کمک کرده و التهاب را کاهش می‌دهند. این ویژگی می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن را کاهش دهد.
یکی از برجسته‌ترین فواید قهوه، تقویت عملکرد مغز است. کافئین موجود در قهوه می‌تواند تمرکز را افزایش داده، خلق‌و‌خو را بهبود ببخشد و حتی حافظه را تقویت کند. مصرف منظم و متعادل قهوه با کاهش خطر بیماری‌های عصبی مانند آلزایمر و پارکینسون نیز مرتبط است.
مزیت دیگر قهوه، توانایی آن در بهبود سلامت کبد است. مطالعات نشان می‌دهند که مصرف‌کنندگان قهوه کمتر در معرض ابتلا به بیماری‌های کبدی مانند سیروز و سرطان کبد قرار دارند. همچنین قهوه می‌تواند سطح آنزیم‌های مضر کبدی را کاهش دهد و منجر به عملکرد بهتر کبد شود.
قهوه ممکن است به مدیریت وزن و متابولیسم نیز کمک کند. کافئین به طور موقت می‌تواند سرعت متابولیسم را افزایش دهد و به همراهی مفید در رژیم غذایی‌تان تبدیل شود.
به گزارش healthline.com :
نوشیدن قهوه می‌تواند خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را کاهش دهد. ترکیبات موجود در قهوه حساسیت به انسولین را بهبود بخشیده و سطح قند خون را تنظیم می‌کنند.
در نهایت، قهوه می‌تواند به طول عمر بیشتر کمک کند. چندین مطالعه نشان داده‌اند که مصرف‌کنندگان قهوه کمتر در معرض مرگ زودرس قرار دارند.
| خاصیت قهوه | توضیحات |
| کاهش ریسک ابتلا به سرطان | قهوه با کاهش سطح استروژن و تحریک تولید اسیدهای صفراوی، می‌تواند خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها مانند سرطان کبد و آندومتر را کاهش دهد. |
| کاهش خطر دیابت نوع ۲ | مصرف منظم قهوه با بهبود متابولیسم انسولین و گلوکز، می‌تواند خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را کاهش دهد. |
| جلوگیری از افسردگی | ترکیبات موجود در قهوه می‌توانند به کاهش خطر افسردگی کمک کنند. |
| پیشگیری از پارکینسون | مصرف قهوه با کاهش خطر ابتلا به بیماری پارکینسون مرتبط است. |
| کمک به چربی‌سوزی و تناسب اندام | کافئین موجود در قهوه می‌تواند متابولیسم بدن را افزایش داده و به چربی‌سوزی کمک کند. |
| کاهش احتمال آلزایمر و زوال عقل | مصرف منظم قهوه می‌تواند خطر ابتلا به بیماری آلزایمر و زوال عقل را کاهش دهد. |
| جلوگیری از سنگ کیسه صفرا | قهوه با تحریک تولید اسیدهای صفراوی می‌تواند از تشکیل سنگ کیسه صفرا جلوگیری کند. |
| حفظ شادابی پوست و مو | آنتی‌اکسیدان‌های موجود در قهوه می‌توانند به حفظ سلامت و شادابی پوست و مو کمک کنند. |
هنر دم‌آوری قهوه در طول قرن‌ها کم‌کم تکامل یافته و امروزه روش‌های متنوعی را داریم که جوابگوی سلیقه‌ها و ترجیحات مختلف هستند. روش‌های دم‌آوری قهوه با یکدیگر تفاوت دارند؛ از تکنیک‌های سنتی گرفته تا نوآوری‌های مدرن، هر روش دم‌آوری عطر و طعم منحصربه‌فردی از قهوه را نمایان می‌کنند. در ادامه به محبوب‌ترین روش‌های دم‌آوری قهوه اشاره میکنیم:
قهوه‌ساز قطره‌ای (Drip Coffee Maker): این دستگاه بیشتر در خانه و دفاتر کار مورد استفاده قرار می‌گیرد و کار با آن بسیار راحت است. به این صورت که پودر قهوه داخل فیلتر قرار می‌گیرد و با روشن کردن دستگاه، آب داغ به صورت قطره‌ای از بستر قهوه عبور کرده و در ظرف زیرین جمع می‌شود.
فرنچ پرس (French Press): به کمک این ابزار شیشه‌ای استوانه‌شکل، عصاره‌گیری به صورت غوطه‌وری انجام می‌شود. به این گونه که پودر قهوه در آب داغ خیسانده می‌شود و سپس با فشار دادن یک پیستون فلزی، تفاله‌ها از نوشیدنی جدا میشوند. فرنچ پرس به دلیل ارائه قهوه‌ای غلیظ و غنی محبوب زیادی دارد. (طرز تهیه اصولی قهوه با فرنچ پرس)
پور اور (Pour-Over): این روش با با ابزارهایی مانند V60 یا کِمِکس انجام می‌شود. طرز استفاده از دم‌افزارهای پور اور به زبان ساده به این صورت است که آب داغ به صورت دستی روی پودر قهوه در فیلتر ریخته می‌شود. این روش بر دقت تأکید دارد و کنترل کامل روی فرایند عصاره‌گیری را در اختیار مصرف‌کننده می‌گذارد که نتیجه آن یک فنجان قهوه شفاف با طعم‌های پیچیده است.
دستگاه اسپرسو (Espresso Machine): این دستگاه با فشار بالا، آب داغ را از میان ذرات قهوه آسیاب‌شده عبور می‌دهد و یک شات غلیظ و قوی از اسپرسو تهیه می‌کند. اسپرسو پایه بسیاری از نوشیدنی‌های محبوب مانند کاپوچینو، لاته و آمریکانوست.
موکاپات (Moka Pot): موکاپات که به عنوان قهوه‌ساز روگازی هم شناخته می‌شود، به کمک فشار ناشی از آب داغ در مخزن پایین، نوشیدنی‌ای غلیظ و مشابه اسپرسو تولید می‌کند که طعمی غنی دارد.
دم‌آوری سرد (Cold Brew): در این روش، پودر قهوه برای ۱۲ تا ۲۴ ساعت در آب سرد خیسانده می‌شود. نتیجه، قهوه‌ای با طعم ملایم و اسیدیته پایین است که می‌تواند پایه نوشیدنی‌های دیگر نیز باشد.
ایروپرس (AeroPress): این دستگاه کوچک و چندکاره از فشار برای دم‌آوری سریع قهوه استفاده می‌کند.
روش‌های سنتی: روش‌های سنتی تهیه قهوه از فرهنگ‌های مختلفی سرچشمه می‌گیرند و ابزار مختص به خود را دارند. مثلا قهوه ترک با استفاده از جذوه، قهوه عربی با دله و قهوه ویتنامی با استفاده از فیلتر فین تهیه میشوند.
قهوه می‌تواند آیینی فرهنگی باشد که قوانین نانوشته‌ای دارد و در نقاط مختلف دنیا متفاوت است. آگاهی از آداب نوشیدن قهوه به شما کمک می‌کند تا این تجربه را به درستی و محترمانه انجام دهید.
مثلا در موقعیت‌های رسمی، همیشه صبر کنید تا میزبان شروع کند و سپس اولین جرعه را بنوشید. اگر اسپرسو برای شما سرو شد، آن را در چند جرعه کوچک تمام کنید و مانند قهوه‌های دیگر به آن زمان ندهید. در مقابل، در محیط‌های غیررسمی، میتوانید با آرامش بیشتری قهوه خود را بنوشید و از گفت‌وگوی خود لذت ببرید.
معمولا در کنار قهوه، آب سرو می‌شود تا پیش از نوشیدن قهوه، نوش جان کنید و کام خود را تمیز و جوانه‌های چشایی خود را آماده چشیدن قهوه کنید.
پیش از سفر با فرهنگ قهوه‌نوشی کشور مقصد آشنا شوید. برای مثال اگر در ایتالیا هستید، سفارش کاپوچینو بعد از ساعت ۱۱ صبح ممکن است عجیب به نظر برسد، چراکه ایتالیایی‌ها در طول روز بیشتر اسپرسو می‌نوشند و کاپوچینو مختص به صبح است.
در نهایت، توجه به صداهای ناشی از نوشیدن نیز اهمیت دارد. صدای زیاد مثل هورت کشیدن می‌تواند سبب به هم خوردن آرامش دیگران شود.
کاپینگ به طور کلی بر پایه چشیدن و بوییدن قهوه است و یکی از بهترین راهکارها برای ارزیابی کیفیت قهوه به شمار می‌رود.
رست قهوه، مرحله‌ای است که طی آن دانه‌های سبز قهوه به دانه‌های برشته‌شده خوش عطر و طعم تبدیل میشوند.
انواع اصلی دانه قهوه، شامل عربیکا (Arabica)، روبوستا (Robusta)، لیبریکا (Liberica) و اکسلسا (Excelsa) میشوند که هرکدام مشخصات خاص خود را دارند.
