خلاصه این مطلب را در پادکست دلکینی گوش دهید:
قهوه اکسیری جادویی است که در فرهنگ ما ریشه دوانده و به بخشی از روزمرگی و حتی زندگی حرفه‌ای ما تبدیل شده است. این نوشیدنی دوست‌داشتنی، از چهار نوع اصلی دانه قهوه یعنی عربیکا (Arabica)، روبوستا (Robusta)، لیبریکا (Liberica) و اکسلسا (Excelsa) تهیه می‌شود. اگرچه همه آنها تحت عنوان قهوه شناخته می‌شوند، هر یک داستان منحصربهفرد خود را با طعم‌ها، شرایط رشد و تاریخچه‌های متمایز روایت می‌کنند.
عربیکا، محبوب‌ترین نوع قهوه در جهان، به‌خاطر طعم ملایم، شیرین و معمولا میوه‌ای‌اش مشهور است. از سوی دیگر، روبوستا با طعمی قوی و تلخ شناخته می‌شود و دوز بالایی از کافئین را ارائه می‌دهد. لیبریکا، گونه‌ای کمیاب و خاص است و در نهایت، اکسلسا طعم ترش، میوه‌ای و پیچیده‌ای را ارائه می‌دهد که توجه دوستداران قهوه را به خود جلب می‌کند.
در جدول زیر، نگاهی گذرا به نژادهای مختلف قهوه داشته ایم و تفاوت ها را بررسی کرده ایم:
| ویژگی | عربیکا (Arabica) | روبوستا (Robusta) | لیبریکا (Liberica) | اکسلسا (Excelsa) |
| طعم | ملایم، شیرین با نت‌های میوه‌ای و اسیدیته متعادل. | قوی، تلخ با طعم‌های خاکی و اسیدیته کمتر. | عطر و طعم دودی و گاهی میوه‌ای، با اسیدیته متوسط. | طعم ترش و میوه‌ای، با پیچیدگی‌های خاص. |
| میزان کافئین | حدود ۱.۵٪، کمتر از روبوستا. | حدود ۲.۷٪، بالاتر از عربیکا. | بیشتر از عربیکا ولی کمتر از روبوستا. | کمتر از عربیکا. |
| شکل دانه | تخمدانی، صاف و روغنی‌تر. | کوچکتر و گردتر. | دانه‌های بزرگ و نامتقارن. | دانه‌های نامتقارن با رنگ آبی و خاکستری. |
| شرایط رشد | ارتفاعات بالا، مناطق با بارندگی فراوان؛ حساس به بیماری‌ها. | مناطق کم‌ارتفاع، مقاوم به شرایط سخت و بیماری‌ها. | مناطق گرمسیری با ارتفاع متوسط؛ نیازمند مراقبت‌های خاص. | ارتفاعات ۱۰۰۰ تا ۱۳۰۰ متر؛ نیازمند مراقبت و توجه خاص. |
| مناطق کشت | آمریکای لاتین، به‌ویژه برزیل و کلمبیا. | آفریقا، آسیا؛ کشورهای ویتنام و اندونزی از تولیدکنندگان بزرگ. | آفریقای غربی و جنوب شرقی آسیا؛ فیلیپین از تولیدکنندگان اصلی. | جنوب شرق آسیا؛ اغلب در ویتنام و فیلیپین کشت می‌شود. |
| کاربردها | استفاده در اسپرسو و قهوه‌های دمی به دلیل طعم ملایم و معطر. | مناسب برای قهوه‌های فوری و ترکیباتی که نیاز به کافئین بالا دارند. | استفاده محدود در ترکیبات خاص به دلیل عطر و طعم منحصر به فرد. | اغلب در ترکیبات قهوه برای افزایش عمق و پیچیدگی طعم استفاده می‌شود. |
| مقاومت به بیماری | حساس به بیماری‌ها و آفات؛ نیازمند مراقبت‌های ویژه. | مقاوم به بیماری‌ها و شرایط آب و هوایی سخت؛ کشت آسان‌تر. | مقاومت متوسط؛ نیازمند شرایط خاص برای رشد بهینه. | مقاوم و منعطف؛ اما نیازمند مراقبت و مدیریت دقیق در کشت. |
اگر موضوع انواع گونه های قهوه برای شما هم جذاب است، تا آخر مقاله با دلکینی همراه باشید تا سفری به دنیای انواع دانه‌های قهوه داشته باشیم و ویژگی‌های خاص هر گونه را با هم مرور کنیم.
قهوه عربیکا ستون اصلی صنعت قهوه است و بیش از ۶۰ درصد تولید جهانی را تشکیل می‌دهد. این نوع قهوه به دلیل طعم ملایم اما پیچیده‌اش در سراسر جهان مورد توجه علاقه‌مندان به قهوه قرار دارد. عربیکا در مناطق مرتفع آمریکای مرکزی و جنوبی، آفریقا و بخش‌هایی از آسیا کشت می‌شود و کشورهایی مانند برزیل، کلمبیا، اتیوپی و گواتمالا از تولیدکنندگان اصلی آن هستند. برای آشنایی بیشتر با این موضوع میتوانید مقاله کشورهای تولیدکننده قهوه عربیکا را بخوانید. این دانه‌ها روی گیاهان کوچک همیشه‌سبز که بین ۲ تا ۸ متر ارتفاع دارند، رشد می‌کنند. گیاه عربیکا گل‌های سفیدی دارد و گیلاس‌هایی به ارمغان می‌آورد که به رنگ قرمز، زرد یا بنفش هستند و دانه‌های سبز قهوه را دل خود نگه می‌دارند.
منشأ قهوه عربیکا به اتیوپی باز می‌گردد و این کشور معمولا به عنوان زادگاه قهوه شناخته می‌شود. گفته می‌شود قرن‌ها پیش، چوپانی جوان از اتیوپی خاصیت انرژی‌زای گیلاس‌های قهوه را کشف کرد و این کشف آغازگر سفر طولانی این نژاد قهوه در سراسر جهان شد. کم‌کم دانه‌های عربیکا به عربستان رسیدند و به عنوان نوشیدنی به محبوبیت زیادی رسیدند. نام «عربیکا»، خود بیانگر این ارتباط تاریخی با کشورهای عربی به‌خصوص کشور یمن است که در آنها فرهنگ قهوه رونق گرفت. مقاله قهوه عربیکا چیست به شما کمک می‌کند تا بهتر این نژاد را بشناسید. امروزه دانه‌های عربیکا به عنوان قهوه باکیفیت و مرغوب شناخته می‌شوند و توسط میلیون‌ها نفر در سراسر جهان مورد استفاده قرار می‌گیرند.
قهوه عربیکا به دلیل طعم لطیف، پیچیده و البته نت‌های طعمی و متنوع خود مشهور است. دانه‌های عربیکا به شدت تحت تأثیر محیط رشد خود هستند و طعم آنها بر اساس منطقه، ترکیب خاک و آب‌وهوا بسیار متفاوت است. بسته به منطقه و شرایط رشد، این نوع قهوه می‌تواند طیف بسیار گسترده‌ای از طعم‌ها را نظیر توت، مرکبات، شکلات و آجیل در بر بگیرد. مثلا عربیکای اتیوپی معمولا دارای طعم گلی و مرکباتی است، در حالی که عربیکای کلمبیا بیشتر به مزه کارامل و آجیل تمایل دارد.
پیچیدگی طعم عربیکا و همچنین شیرینی طبیعی آن، این نوع قهوه را به انتخابی محبوب در بین دوستداران قهوه اسپشیالتی و تک‌خاستگاه تبدیل کرده است. برای تجربه بهتر، قهوه عربیکا بسته به خصوصیات و البته روش دم‌آوری، معمولا بدون افزودنی مصرف می‌شود تا ظرافت‌های طعمی آن بهتر حس شوند. برای استخراج بهترین طعم از عربیکا، بهتر است سراغ روش‌های تهیه قهوه دمی مانند پور اور یا دریپ بروید.
گیاه عربیکا در مناطق مرتفع، معمولا چیزی بین ۶۰۰ تا ۲۰۰۰ متر رشد می‌کند. این مناطق باید شرایط آب‌وهوایی ملایم، بارندگی مداوم و سایه کافی را برای رشد عربیکا فراهم کنند. با این حال، گیاه عربیکا نسبت به تغییرات آب‌وهوایی، آفات و بیماری‌ها حساس است و مراقبت و شیوه‌های کشاورزی دقیق‌تری را می‌طلبد. این گیاهان کوچک هستند و حداکثر به ارتفاع تقریبا ۴.۵ متری می‌رسند. این مسئله برداشت گیلاس‌های قهوه را آسان‌تر می‌کند، اما سبب آسیب‌پذیری بیشتر نسبت به تغییرات محیطی می‌شود. پرورش عربیکا نیازمند تخصص و تلاش فراوان است، اما نتیجه آن یک فنجان قهوه معطر و خوش‌طعم است و می‌توان گفت ارزش زحمت و هزینه را دارد.
عربیکا، بازار جهانی قهوه را در دست دارد و محبوبیت آن به دلیل کیفیت ممتاز و تنوع طعمی آن است. تولیدکنندگان بزرگی مانند برزیل و کلمبیا سهم عمده‌ای در عرضه عربیکا دارند و در دسترس بودن آن را در سراسر جهان تضمین می‌کنند. هزینه‌های بالاتر تولید عربیکا به دلیل شرایط دشوار کشت آن، باعث می‌شود قیمت بالاتری نسبت به سایر گونه‌ها داشته باشد. در نهایت این نژاد قهوه هم در دنیای قهوه‌های تک‌خاستگاه و هم در قهوه‌های ترکیبی، عربیکا همچنان در شکل‌گیری فرهنگ جهانی قهوه پیشروست.
مقاله پیشنهادی: تفاوت قهوه عربیکا و روبوستا به زبان ساده!
قهوه روبوستا دومین گونه محبوب قهوه در جهان است و حدود ۴۰ درصد از تولید جهانی را تشکیل می‌دهد. این نژاد قهوه به دلیل طعم قوی و سنگینش معمولا در قهوه‌های ترکیبی رده تجاری و قهوه فوری استفاده می‌شود. روبوستا برخلاف عربیکا، دانه‌ای مقاوم و سرسخت است که در شرایط آب‌وهوایی متنوع رشد می‌کند. میزان کافئین بالای این قهوه نه‌تنها طعم قوی‌تری به قهوه می‌بخشد، بلکه آن را در برابر آفات و بیماری‌ها مقاوم می‌کند.
منشأ قهوه روبوستا به آفریقا باز می‌گردد، جایی که برای اولین بار کشف شد. این گونه، قرن‌ها پس از عربیکا کشف شد و به عنوان جایگزینی بادوام برای عربیکا در مناطق گرمسیری مورد توجه قرار گرفت. تا قرن نوزدهم، روبوستا به یکی از محصولات اصلی در بخش‌هایی از آفریقا و جنوب شرقی آسیا تبدیل شد و ویتنام در نهایت به بزرگ‌ترین تولیدکننده آن در جهان تبدیل شد. جهت آشنایی بیشتر با این موضوع میتوانید مقاله کشورهای تولیدکننده قهوه روبوستا را بخوانید. نام «روبوستا» که از کلمه Robust گرفته شده، به طبیعت مقاوم آن اشاره دارد و به گونه‌ای توانایی رشدش در شرایط سخت را به رخ می‌کشد.
قهوه روبوستا با طعم تلخ، خاکی و قوی خود شناخته می‌شود. این قهوه بادی سنگین، اسیدیته کم و طعمی با تلخی قابل‌توجه دارد. طیف طعمی قهوه روبوستا شامل نت‌های شکلات تلخ، آجیل و گاهی طعم‌های چوبی و سوخته یا شبیه به غلات است. هنگام دم‌آوری، روبوستا کرمای غلیظی ایجاد می‌کند که آن را به انتخابی ایده‌آل برای ترکیبات اسپرسو تبدیل می‌کند.
اگرچه روبوستا گاهی با صفاتی نظیر تلخ یا سوخته توصیف می‌شود، اما انواع باکیفیت آن می‌توانند با بافت نرم و حتی کمی شیرینی، دوستداران قهوه را شگفت‌زده کنند. در واقع تلخی این نژاد قهوه ناشی از میزان بالای کافئین آن است که یکی دیگر از ویژگی‌های کلیدی روبوستا به حساب می‌آید و تقریبا دو برابر عربیکا کافئین دارد. این نژاد قهوه همچنین ترکیب جذابی با افزودنی‌های مثل شیرین‌کننده‌ها و البته شیر می‌سازد و می‌تواند پاسخگوی طیف گسترده‌ای از سلایق و ذائقه‌ها باشد.
روبوستا می‌تواند در شرایطی رشد کند که عربیکا در آن دوام نمی‌آورد. این گیاه در مناطق کم‌ارتفاع، معمولا از سطح دریا تا ۶۰۰ متر در آب‌وهوای گرم و بارندگی نامنظم به خوبی رشد می‌کند. گیاه روبوستا بزرگ‌تر از عربیکاست و معمولا به ۶ متر ارتفاع می‌رسد. میزان بالای کافئین در ربوستا به‌عنوان دافع طبیعی آفات عمل می‌کند و مقاومت گیاه را در برابر بسیاری از بیماری‌ها افزایش می‌دهد. مطالعه مقاله قهوه روبوستا چیست به شما کمک می‌کند تا بهتر با این نوع از قهوه آشنا شوید. شرایط آسان‌تر کشت قهوه ربوستا، آن را به محصولی مهم برای مناطقی تبدیل می‌کند که گونه‌های دیگر قهوه ممکن است نتوانند در آنها رشد کنند.
روبوستا بخش قابل‌توجهی از بازار جهانی قهوه را به خود اختصاص داده است که این مسئله ناشی از مقرون‌به‌صرفه بودن و استفاده گسترده آن در ترکیبات تجاری است. ویتنام در تولید روبوستا پیشتاز است و پس از آن برزیل و اندونزی قرار دارند. بعضی از کشورهای آفریقایی نیز بخشی از تولیدات قهوه ربوستا را در دست دارند. قیمت مناسب و محصول‌دهی بالای روبوستا، آن را در بین تولیدکنندگان، به‌ویژه برای قهوه فوری و ترکیبات اسپرسو محبوب کرده است.
مقاله مرتبط: انواع قهوه را بشناسید؛ تفاوت آنها در چیست؟
قهوه لیبریکا به دلیل ساختار دانه، شیرینی طبیعی زیاد و پروفایل طعمی منحصربه‌فردش، نسبت به دیگر گونه‌های قهوه متفاوت است. دانه‌های لیبریکا بزرگ و نامتقارن هستند و به‌عبارتی این نوع قهوه تنها گونه‌ای است که چنین ویژگی‌ای دارد. عطر قهوه لیبریکا معمولا به‌صورت گلی و میوه‌ای توصیف می‌شود، در حالی که طعم آن شامل مشخصه‌های دودی، چوبی و بادی کامل است. ویژگی دیگر قهوه لیبریکا اسیدیته پایین آن است که این قهوه را به گزینه‌ای ملایم برای کسانی تبدیل می‌کند که علاقه‌ای به قهوه‌هایی با ته‌مزه ترش ندارند.
تاریخچه قهوه لیبریکا به غرب و مرکز آفریقا بر می‌گردد و نامش از کشور لیبریا گرفته شده است. این گونه در اواخر قرن نوزدهم و در دوران شیوع بیماری زنگ قهوه که مزارع عربیکا را ویران کرد، مورد توجه قرار گرفت. کشاورزان، لیبریکا را به‌عنوان جایگزینی مقاوم معرفی کردند و این گونه در آسیای جنوب شرقی، به‌ویژه در فیلیپین، مالزی و اندونزی، جایگاه خود را پیدا کرد.
در فیلیپین، لیبریکا با نام باراکو شناخته می‌شود که معنی آن به قوی بودن و مقاومت لیبریکا اشاره دارد.
به نقل از baristababacoffee :
قهوه لیبریکا که گیاه آن تا 18 متر هم رشد می کند، کمتر از ۲ درصد از تولید جهانی قهوه را تشکیل می‌دهد و بیشتر در جنوب شرق آسیا و میان علاقه‌مندان به گونه‌های نادر قهوه مورد تحسین قرار می‌گیرد.
قهوه لیبریکا، تجربه‌ای متفاوت نسبت به دیگر نژادهای قهوه به وجود می‌آورد که بیشتر ناشی از تضاد جذاب بین عطر و طعم این قهوه است. قهوه لیبریکا طعمی دودی و گاهی گلی، با اسیدیته کم، شیرینی زیاد و بادی کامل دارد. نت‌های چوبی و آجیلی در پروفایل طعمی این قهوه غالب هستند و گاهی با ته‌مزه میوه‌ای همراه می‌شوند. عطر لیبریکا نیز متمایز است و ترکیبی از رایحه‌های گلی و میوه‌ای را ارائه می‌دهد.
با نوشیدن قهوه لیبریکا در واقع با طیف متنوعی از عطر و طعم مواجه می‌شوید که کمتر در گونه‌های دیگر دیده می‌شود. برای بهترین تجربه، لیبریکا معمولا با رست لایت و با روش‌های تهیه قهوه دمی نظیر پور اور و دریپ تهیه می‌شود. ممکن است لیبریکا مورد پسند همه نباشد، اما عطر و طعم این نژاد قهوه گواهی بر ویژگی‌های خاص آن است و گزینه‌ای بی‌نظیر برای خاص‌پسندان به حساب می‌آید.
مطلب پیشنهادی: قهوه عربی چیست؟
به نقل از وبسایت cafely.com گیاه قهوه لیبریکا و شرایط رشد آن به شرح زیر است::
ارتفاع: این گیاهان بسیار بلند هستند و می‌توانند تا ارتفاع ۲۰ متر (۶۶ فوت) رشد کنند.
برگ‌ها: برگ‌ها بزرگ، چرمی و سبز تیره هستند، با طول ۲۵ تا ۳۵ سانتی‌متر و عرضی تقریباً نصف این مقدار.
میوه‌ها: گیلاس‌های قهوه لیبریکا دو برابر بزرگ‌تر از گیلاس‌های عربیکا و روبوستا هستند. در طول رشد سبز و هنگام رسیدن قرمز تیره تا بنفش می‌شوند.
دانه‌ها: دانه‌های لیبریکا نیز دو برابر بزرگ‌تر از دانه‌های عربیکا هستند و شکلی نامتقارن شبیه بادام دارند.
لیبریکا بومی غرب و مرکز آفریقاست، اما هم‌اکنون بیشتر در جنوب شرق آسیا کشت می‌شود.
قهوه لیبریکا کمتر از ۲ درصد بازار جهانی قهوه را تشکیل می‌دهد که عمدتا به دلیل کمیاب بودن و سلطه عربیکا و روبوستا بر بازار است. بیشتر تولیدات لیبریکا را کشورهای مالزی، فیلیپین و اندونزی در دست دارند. برای مثال، فیلیپین به‌تنهایی ۷۰٪ از تولید لیبریکا را در دست دارد و همچنین ۹۵٪ از تولیدات قهوه مالزی را دانه‌های لیبریکا در بر می‌گیرند.
در دنیای قهوه، گونه‌های کمتر شناخته شده‌ای مانند اکسلسا وجود دارند که پروفایل‌های طعمی پیچیده و خاصی را به علاقه‌مندان ارائه می‌دهند. این قهوه از جهاتی شبیه لیبریکاست و در واقع زیرمجموعه قهوه لیبریکا شناخته می‌شود. قهوه اکسلسا، تندی و ترشی میوه‌ای قهوه لایت رست را در کنار طعم دودی و سوخته قهوه دارک رست ارائه می‌دهد و ترکیبی کم‌نظیر و عجیب می‌سازد. جالب است بدانید این دانه قهوه دارای کمترین میزان کافئین نسبت به باقی نژادهای قهوه است.
قهوه اکسلسا تاریخچه‌ای نسبتا جدید در دنیای قهوه دارد. این قهوه در ابتدا به‌عنوان گونه‌ای جداگانه در نظر گرفته می‌شد، اما متخصصان حوزه قهوه به دلیل ویژگی‌های مشترک بین اکسلسا و لیبریکا، از جمله دانه‌های بزرگ بادامی‌شکل و گیاهان بلند، قهوه اکسلسا را در خانواده لیبریکا طبقه‌بندی کردند. این نژاد قهوه بیشتر در جنوب شرق آسیا به‌ویژه در ویتنام و فیلیپین رشد می‌کند و حدود ۷ درصد از تولیدات جهانی قهوه را تشکیل می‌دهد.
پروفایل طعمی قهوه اکسلسا پیچیده و چند وجهی است و ترکیبی خاص از ویژگی‌های قهوه لایت رست و دارک رست را ارائه می‌دهد. این قهوه دارای بادی ترش و میوه‌ای است که یادآور قهوه لایت رست است و از طرفی ته‌مزه دودی و سوخته دارد که معمولا در قهوه دارک رست حس می‌شود. عطر قهوه اکسلسا نسبت به سایر گونه‌ها سبک‌تر است، اما عمق طعم آن این کاستی را جبران می‌کند.
به نقل از وبسایت perfectdailygrind.com :
درختان اکسلسا علاوه بر داشتن برگ‌های بزرگ‌تر، می‌توانند بیش از 15 متر ارتفاع داشته باشند و قطر بالای درخت بین 6 تا 7 متر باشد. قهوه اکسلسا در ارتفاعات بین 1000 تا 1300 متر مربع بهترین رشد را دارد و برخلاف عربیکا و روبوستا، به جای درختچه، گیاهی درختی (درخت مانند) است.
قهوه اکسلسا محصولی خاص به حساب می‌آید و تنها بخش کوچکی از تولید جهانی قهوه را تشکیل می‌دهد. این نژاد قهوه به اندازه عربیکا یا روبوستا در دسترس نیست، با این حال کمیاب بودن و پروفایل طعمی منحصربهفرد دانه‌ها علاقه‌مندان زیادی را به خود جذب کرده است.
مقاله پیشنهادی : منظور از کاپینگ قهوه چیست؟
در دنیای گسترده و متنوع قهوه، هر یک از گونه‌های عربیکا، روبوستا، لیبریکا و اکسلسا ویژگی‌های منحصربهفرد خود را دارند. عربیکا با طعم‌های ملایم و اسیدیته متعادل، روبوستا با کافئین بالا و طعم قوی، لیبریکا به‌عنوان گونه‌ای کمیاب و در نهایت، اکسلسا با طعم‌های پیچیده و متضاد، تجربه‌ای منحصربهفرد را به ارمغان می‌آورند.
این چهار گونه قهوه نه‌تنها نمایانگر تنوع عطر و طعمی هستند که طبیعت ارائه می‌دهد، بلکه تلاش و تخصص کشاورزان در شرایط جغرافیایی و اقلیمی گوناگون را به تصویر می‌کشند. انتخاب هر یک از این نژادهای قهوه می‌تواند سفری به دنیای طعم‌ها باشد و به شما این امکان را دهد که دید عمیق‌تری نسبت به فرهنگ قهوه‌نوشی پیدا کنید. میتوانید مطابق با سلیقه و ذائقه خود، انواع قهوه را از دلکینی سفارش دهید و از نوشیدن آنها لذت ببرید.
۱. محبوب‌ترین گونه قهوه کدام است؟
عربیکا محبوب‌ترین نژاد قهوه است که بیش از ۶۰٪ تولید جهانی قهوه را تشکیل می‌دهد.
۲. کدام گونه قهوه کافئین بیشتری دارد؟
روبوستا بیشترین مقدار کافئین را در بین نژادهای قهوه دارد.
۳. چند نوع دانه قهوه داریم؟
گونه‌های اصلی قهوه شامل عربیکا، ربوستا، لیبریکا و اکسلسا می‌شوند.
۴. کدام نژاد قهوه بهتر است؟
پاسخ این سؤال به عوامل مختلفی بستگی دارد، اما معمولا قهوه عربیکا به عنوان قهوه مرغوب شناخته می‌شود.
۵. چگونه بهترین نژاد قهوه را انتخاب کنیم؟
بر اساس سلیقه طعمی خود (ملایم، تلخ، دودی یا پیچیده) یکی از گونه‌ها را انتخاب کنید.
منابع: baristababacoffee، cornercoffeestore، atlascoffeeclub
قهوه روبوستا دارای ویژگی‌های سنگین و قدرتمند است. تلخی و سنگینی این قهوه، ربوستا را به انتخابی محبوب تبدیل کرده است.
عربیکا و روبوستا، دو گونه اصلی قهوه، همواره در رقابتی بی‌پایان برای گرفتن عنوان محبوب‌ترین قهوه هستند. اما این دو گونه قهوه چه ویژگی‌هایی دارند؟
اگر شما هم دنبال عطر و طعم خوشایند قهوه‌ای هستید که احساس مرغوبیت را به شما القا کند، قهوه عربیکا برای شماست.
